Een gezonde leefstijl is meestal de beste manier om zonder al te veel problemen oud te worden. Maar om hart- en vaatziekten te voorkomen, hebben sommige mensen ook medicijnen nodig. Maar wie heeft dan baat bij welke medicijnen? U-Prevent, een slimme website, kan dit nu voorspellen. Een gesprek met initiatiefnemers Frank Visseren en Jannick Dorresteijn.

Internist en hoogleraar vasculaire geneeskunde Frank Visseren en internist in opleiding Jannick Dorresteijn behandelen patiënten met hart- en vaatziekten op de poli. “We weten uit grote onderzoeken dat het effectieve en veilige medicijnen zijn”, zegt Jannick. “Maar de medicatie is afgestemd op de gemiddelde patiënt. De medicijnen werken dus niet voor iedereen even goed.”

Ouderwetse geneeskunde

Volgens Frank bedrijven we anno 2018 dan ook eigenlijk nog ouderwetse geneeskunde. “Stel je voor”, zegt hij, “uit een groot wetenschappelijk onderzoek blijkt dat een patiëntengroep dankzij een bepaald medicijn 30 procent minder hart- en vaatziekten krijgt. Dat is een gemiddeld cijfer, gebaseerd op resultaten van tienduizenden patiënten. Vervolgens schrijven we het medicijn voor aan de hele patiëntencategorie. Want we kunnen van tevoren nog niet goed onderscheiden wie er veel en wie er minder baat bij heeft. Evenmin herkennen we nu nog de patiënten voor wie het zinvol is om bloeddruk en cholesterol te verlagen tot zelfs ónder de streefwaarden. Jammer, want je zou bij die groep de behandeling graag intensiveren.”

SMART-cohort

“Dit moet beter kunnen”, dachten Frank en Jannick zo’n negen jaar geleden. Het resultaat is U-Prevent, een slimme website die precies berekent hoeveel baat een individuele patiënt heeft bij medicijnen om hart- en vaatziekten te voorkomen. Om de website te maken, hebben ze de gegevens geanalyseerd van verschillende grote internationale onderzoekscohorten en trials. Frank: “We maken gebruik van ons Utrechtse SMART-cohort en werken samen met onderzoekers uit binnen- en buitenland. We hebben inmiddels toegang tot data van meer dan een miljoen patiënten, bij wie voor die onderzoeken allerlei metingen zijn verricht. Ook weten we hoe het hen gedurende vijf of tien jaar tijd is vergaan. Dat is natuurlijk een schat aan informatie.”

Rekenmodellen

Samen met professor Yolanda van der Graaf van het Julius Centrum hebben ze van die gigantische hoeveelheden individuele gegevens met behulp van zware computers een aantal algoritmes gemaakt: rekenkundige modellen, toepasbaar in de praktijk. Jannick: “Die hebben we omgevormd tot een aantrekkelijke, handzame applicatie, die zorgverleners kunnen gebruiken zodra zij preventieve medicatie overwegen voor te schrijven. Zij kunnen ermee voorspellen én laten zien wat voor deze individuele patiënt het effect is van het medicijn: “Als u het middel neemt, stelt u daarmee een hartinfarct of beroerte gemiddeld drie jaar uit. Als u dit combineert met een tweede medicijn, is de verwachte winst zelfs vijf jaar.”

Big data-revolutie

Volgens Frank brengt de beschikbaarheid van deze big data een revolutie teweeg in de geneeskunde. “We kunnen hiermee het effect van medicijnen bij individuele patiënten heel nauwkeurig voorspellen”, zegt hij. “We kunnen zelfs life-time voorspellingen doen: dit is het effect als u dit medicijn gebruikt tot u 85 bent.’’ Volgens de twee internisten is het steeds belangrijker om betere individuele afwegingen te maken bij het voorschrijven van medicijnen. Jannick: “Er zijn bijvoorbeeld nieuwe cholesterolverlagers en bloedverdunners die beter werken, maar met soms ook meer risico’s en hogere kosten. Je wil ze voorschrijven aan de juiste patiënten.”

Gezonde leefstijl

Is U-Prevent ook bruikbaar om het effect te meten van een gezonde leefstijl? “Nee”, zegt Frank. “Want een gezonde leefstijl is natuurlijk voor iedereen goed. Een gezond gewicht, meer bewegen en niet roken. Dat is de eerste stap. Vooral roken is een factor van groot belang. Pas als op leefstijlgebied het maximale is bereikt, komt U-prevent in beeld. Overigens zijn er ook mensen die heel gezond leven, maar die desondanks veel baat hebben bij medicijnen, die het risico op hart- en vaatziekte verlagen. Dat effect kunnen we nu inzichtelijk maken. Voor patiënten met of zonder hart- en vaatziekten, met of zonder diabetes en voor jong en oud.”

Hét verschil

Het valt Jannick op dat veel artsen hun patiënten op de poli uitgebreid inlichten over mogelijk nadelige bijeffecten van medicijnen. “Maar ze praten nooit zo uitvoerig over de voordelen”, zegt hij. “Misschien omdat daar tot nu toe weinig met zekerheid over te zeggen viel.” Kiezen voor een medicijn betekent soms een leven lang pillen slikken en af en toe naar de specialist voor controle. Jannick: “Daarom is het goed dat we patiënten inzicht geven in behandeleffecten. Veel mensen realiseren zich niet dat de medicatie de kans vergroot om gezond oud te worden.”

  

Voor iedereen wereldwijd

U-Prevent is naar verwachting vanaf juli 2018 beschikbaar. In verschillende talen via internet en vrij toegankelijk voor iedereen wereldwijd. Visseren: “We hebben de website gemaakt met steun van de Hartstichting en ZonMw. Wij willen er maatschappelijke meerwaarde mee genereren. Dat past goed bij de filosofie van science in transition.” De ontwikkelaars zijn vol vertrouwen over de toekomst van U-prevent. Jannick: “Hij is bruikbaar voor huisartsen, verpleegkundig specialisten, cardiologen, internisten en noem maar op. En voor patiënten zelf. Als ze thuis, in alle rust, nog eens willen bekijken wat de dokter heeft gezegd.”

Verder lezen?

Lees meer over hart- en vaatziekte op umcutrecht.nl